ปัจจุบันนี้ หมวกคาวบอยที่คนใส่กันมากที่สุดคงเป็นหมวกที่เรียกว่า Straw Hat ซึ่งแปลว่าหมวกฟาง การผลิตหมวกฟางคาวบอย มีการพัฒนาเทคโนโลยีกันมานานหลายสิบปีแล้ว ต้นฉบับหมวกฟางแบบคาวบอยในอเมริกาน่าจะพัฒนามาจากหมวกเม็กซิกันมากกว่าที่ อื่น
แต่จริงๆ แล้ว หมวกฟางรูปทรงอื่นมีมานานกว่าหมวกคาวบอยมาก วิกี้พีเดียอ้างว่า มีภาพเขียนคนใส่หมวกฟางในตะวันตกตั้งแต่ปี ค.ศ. 1434 ในขณะที่เว็บ http://www.hathistory.org/western/straw.html อ้างถึงหมวกฟางที่ผลิตในเอเซียว่ามีมานานแล้วเหมือนกัน ซึ่งเราคงจะเห็นรูปเขียนของจีน ญี่ปุ่น และแม้กระทั่งของ เวียตนาม ฟิลิปปินส์ ไทย ที่มีคนใส่หมวกฟางกันมาตั้งแต่โบราณกาล
ที่เว็บ www.hathistory.org นี้อ้างถึงหมวกฟางที่มีชื่อจากหลายแห่ง หมวกฟางที่รู้จักกันดีที่ไม่ใช่ทรงคาวบอยได้แก่ Panama, Leghorn, Magdgascar ที่มาจากทางยุโรปและอเมริกาใต้ และบางส่วนมาจากเอเซีย เช่น Hanoki ทำจากใยไม้จีนชนิดหนึ่ง, Baku ทำจากใยปอชนิดหนึ่งของฟิลิปปินส์, Bangkok ทำจากใยต้นปาล์มบูริ(Buri) ในฟิลิปปินส์(ไม่รู้เหมือนกันว่า ทำไมคนฟิลิปปินส์เอาชื่อกรุงเทพไปตั้งเป็นชื่อหมวกของเขา) และ Split-Peanit ทำจากใยปาล์มชนิดหนึ่งจากเกาะชวา ปัจจุบันหมวกฟางใช้วัสดุหลายอย่างมาสังเคราะห์ วัสดุที่มีชื่ออย่างมากชนิดหนึ่ง คือปอมะนิลาของฟิลิปปินส์ เพราะมันเหนียวและทนมาก ทางบ้านเราจะรู้จักเชือกมะนิลาดี มันเคยเป็นเชือกที่มีชื่อเสียงก้องโลก ใช้กันในเรือสำเภา เรือใบและผูกสัมภาระในการขนส่งทั่วไปก่อนที่จะมีเชือกพลาสติกเข้ามาแทน
ในขณะที่ประเทศแถบเอเซียและอเมริกาใต้ยังผลิตหมวกฟางด้วยมือแบบสมัยโบราณ แต่กระบวนการผลิตหมวกฟางคาวบอยมีการพัฒนาเป็นอุตสาหกรรมระดับโลกไปแล้ว มีการนำเอาเทคโนโลยีสมัยใหม่หลายอย่างเข้าไปช่วยมากขึ้นหลายอย่าง ราคามันจึงแฟงกว่าหมวกฟางแบบดั้งเดิมและมีความทนทานสูงกว่ามาก แต่ละยี่ห้อก็มีเคล็ดลับการผลิตของตัวเอง ขั้นตอนการผลิตของเขาน่าศึกษาไม่น้อย ซึ่งเราจะเห็นว่า แตกต่างจากการผลิตหมวกใบลานบ้านเราอย่างไร และทำไมเขาจึงขายได้ราคาแพงๆ หมวกที่นำเข้ามาในเมืองไทยถ้ามียี่ห้อดีหน่อยอย่างที่ยกตัวอย่างมานี้ ก็ราคาใบละ 2-5 พันบาท ขึ้นกับคุณภาพที่วัดกันด้วยค่า X เช่น 10X, 20X จนถึง 100X หรือมากกว่า ยิ่งค่า X มากจะใช้ปอเส้นเล็กถักละเอียดและทนมากขึ้น
สไตล์หมวกคาวบอยมีหลายแบบ แบ่งกันที่ ความกว้างของปีกหมวก (Brim) ความสูงของส่วนที่สวมศรีษะ หรือมงกุฏ (crown) รูปแบบการจีบมงกุฏหมวก และการดัดปีกหมวก รูปนี้แสดงให้เห็นว่า ทุกแบบ ก็มาจากแบบพื้นฐาน คือแบบหัวมนๆ ที่หล่อมาจากแม่พิมพ์ขนสัตว์สำหรับหมวกที่ทำจากขนสัตว์ และสานมาด้วยมือ สำหรับหมวกสาน หรือที่เรียกว่าหมวกฟาง (straw)
การซื้อหมวกคาวบอย ต้องเลือกไซส์ หรือขนาดหมวก นอกจากเลือกสไตล์แล้ว วิธีการวัดศรีษะเพื่อหาขนาดหมวก ได้แสดงไว้ในรูปข้างล่างนี้
บทความนี้จะกล่าวถึงวิธีการผลิตหมวกฟางมีชื่อยี่ห้อหนึ่งคือ Justin ซึ่งผลิตโดยบริษัทมิลาโน ไปดูต้นฉบับที่เป็น video ได้ที่ http://www.milanohats.com/how-we-make-hats.html
ผมได้นำรูปจากวิดีโอมาบรรยายประกอบ เพื่อให้ท่านที่ไม่สะดวกในการดูวิดีโอได้อ่านกัน ดังต่อไปนี้
เริ่มต้นจากนำวัสดุเส้นใยที่ผลิตโดยมนุษย์ (เข้าใจว่าเป็น Shantung ที่ทำจากปอมะนิลาผสมเส้นใยพืชชนิดอื่นรวม 3 อย่าง หรืออาจเป็นเส้นใยพลาสติกสังเคราะห์ ดูรายละเอียดตอนท้าย)
นำไปหนีบให้แบน กระบวนการนี้ทำในจีนแดง
จากนั้นก็ให้ อาเจ้ อาม้า มารับจ้างสานให้เป็นหมวก รูปทรงยังเหมือนหมวกใบลานบ้านเราบางแบบ ข้อสังเกตุก็คือ การสานหมวกแบบนี้ต้องใช้ฝีมือและความอดทนมาก เพราะไม่ใช่การเอาใบลานหรือวัสดุไปถักเป็นเส้นยาวๆ แล้วมาเย็บติดกันด้วยจักรเย็บผ้าเหมือนการทำหมวกจากตอกไม้ไผ่ หรือหมวกใบลาน ทรงหมวกเม็กซิกันราคาถูก ที่เห็นกันในบ้านเรา
แล้วก็มีคนตรวจสอบความเรียบร้อย ความแน่นของหมวกที่สาน เป็น QC ขั้นต้น
ส่งไปอเมริกา เพื่อขึ้นรูปเป็นหมวกคาวบอย
ทั้งบีบ อัด ตัด เจาะ หลายขั้นตอน
แล้วก็ถึงขั้นตอนเคลือบแลคเกอร์ สูตรลับของใครของมัน และผึ่งให้แห้ง
แล้วก็ถึงขั้นตอนติดแถบกันเหงื่อ และที่คาดหมวก
ตรวจสอบคุณภาพในขั้นตอนสุดท้าย และเข้าชั้นวางรอเก็บใส่กล่องส่งตัวแทนจำหน่าย
.... เห็นไหมครับ กว่าจะมาอยู่บนหัวของท่านได้ มันไม่ง่ายเลยนะ.....
จงภูมิใจเถิด ที่เขาลดราคาได้ใบละ 600 กว่าบาทน่ะ บวกค่าส่งแล้วก็ยังคุ้ม ผมว่า
เห็นคนไทยทำหมวกคาวบอยจากใบลาน รู้สึกอยากให้พัฒนาเทคโนโลยีให้ทันเขาบ้าง
ชาน ตุง (Shantung) หรือเรียกเพี้ยนๆ ว่า ชานตุง ปานามา (Shantung panama) สมัยก่อนคือกระดาษที่คนญี่ปุ่นทำจากพืช 3 ชนิดคือ Kozo, Gampi และ Mitsumata ซึ่งเหนียวและทนมาก โดยคนญี่ปุ่นเรียนรู้วิธีทำกระดาษจากหลวงจีนรูปหนึ่งในยุคหลายร้อยปีมาแล้ว แต่ปัจจุบัน วัสดุ 3 ชนิดหาได้ยาก จึงได้ดัดแปลงมาใช้ป่านมะนิลาแทน คือป่านหรือปอที่เขาใช้ทำเชือกมะนิลาที่รู้จักกันดีทั่วโลกและมีแหล่งเกิด จากฟิลิปปินส์นี่เอง โดยการเอาเส้นใยปอมะนิลามาปั่นทำเป็นกระดาษก่อนแล้วจึงทำเป็นเส้น ซึ่งมันทนทานกว่าใบลานมาก และพอๆ กับใช้ใยพืช 3 ชนิดดังกล่าว
ดังนั้น Straw Hat ที่แปลว่าหมวกฟางนี่ จริงๆ แล้วมันคือหมวกที่ทำจากกระดาษ...
ทาง Milano Hat เขาให้ข้อมูลว่า หมวกที่เขาผลิต 99% ทำจากชานตุง โดยกระดาษชานตุงที่นำมาทำเส้นใยนี้ต้องนำมาบิดเกลียวและเคลือบพลาสติกเรซิ่น ชนิดหนึ่งก่อน เมื่ออยู่ในสภาพนี้เรียกว่า ยาร์น (Yarn แปลว่า เส้นด้ายหรือใยอย่างหนา ทางเหนือเรียก "ตอก" คือ เส้นไม้แบนบาง ทำจากไม้ไผ่) ซึ่งพร้อมนำไปถัก ยาร์นที่ทำจากญี่ปุ่นเขาเรียก ชานตุง แต่ที่ผลิตในจีนก็มี เขาเรียก โตโย(Toyo) ฟังดูแล้วตลกดี ตอกจากญี่ปุ่นมีชื่อจีน ตอกทำจากจีนมีชื่อเป็นญี่ปุ่น ประหลาดแท้ ซึ่งไม่ว่าจะผลิตจากไหน เขาก็จะส่งไปถักหมวกที่จีนแผ่นดินใหญ่
ที่สำคัญที่สุดคือ กระบวนการเคลือบแล็คเกอร์ ซึ่งแต่ละบริษัทจะใช้ส่วนผสมแลคเกอร์ที่เป็นสูตรลับของตัวเอง ไม่ใช่ซื้อมาจากห้างแล้วใช้เลย ซึ่งจะทำให้มันทน สีสวย มีความต้านทานสูงจากการเปลอะเปื้อน ซึ่งผมรู้สึกว่า มันเหมือนเป็นพลาสติกแบบ PVC ไปเลย เขาว่า มันช่วยกันน้ำและทำให้ทรงรูป ยืดหยุ่น เหนียวกว่าเดิม ในอุตสาหกรรมทั่วไป ไม่ทราบเหมือนกันว่า ถ้าเอากรรมวิธีเคลือบ พีวีซี มาเคลือบหมวก มันจะทนทานไหม แต่เท่าที่สังเกตุ พวกตระกล้าลวดที่เคลือบพีวีซี ไม่กี่ปีก็แตกยุ่ย
แต่ก็ยังมีหมวกฟางคาวบอยที่ทำจากวัสดุ ธรรมชาติจริงๆ เหมือนกัน แม้มันจะไม่ทนทานเท่า แต่ในแง่ความนุ่มนวล เบา และคลาสสิก ยังมีบางบริษัททำขายอยู่ และราคาแพงมาก ทั้งนี้เพราะหมวกฟางนี่ชาวสเปนเริ่มรู้จักจากประเทศอิควาดอตั้งแต่ ค.ศ. 1500 และมาเห่อกันมากในอเมริกาในปี 1800 เนื่องจากมีสงครามระหว่างทหารเสเปนกับอเมริกา รัฐบาลอเมริกันสั่งหมวกฟาง 50,000 ใบจากอิควาดอเพื่อให้ทหารใช้ป้องกันแดดช่วงสงคราม หมวกฟางพวกนี้ พวกสเปนเคยส่งไปใช้แถวคลองปานามาในยุคปี 1500 จึงได้ชื่อว่า หมวกปานามา (Panama Hat) และเรียกติดปากมาจนถึงทุกวันนี้
รูปทรงหมวกปานามาแบบคาวบอยโด่งดังขึ้นมา เนื่องจากดาราหนัง และประธานาธิบดีอเมริกาเคยสรวมออกงานจนกลายเป็นแฟชั่นของพวกคนรวยอยู่ระยะหนึ่งแสดงอยู่ในรูป
หนังที่ทำให้หมวกปานามาสไตล์ตะวันตกกลายเป็นหมวกไฮโซเรื่องหนึ่ง คือเรื่อง Gone with The Wind ซึ่งออกฉายในปี 1939 แสดงโดย Clark Gable เป็นหนังเรื่องเกี่ยวกับความรักและสงครามกลางเมือง ในยุคที่อเมริกาสั่งหมวกปานามาเข้าไปใช้ ความจริงหมวกทรงที่คลาร์ก เกเบิ้ล ใส่ในรูปไม่ใช่ทรงคาวบอย เขาเรียกว่า ทรงมอนติคาร์โล(Monte Carlo)
เราจะเห็นหนังบางเรื่องมีพวกคาวบอยไฮโซสรวมหมวกแบบนี้ ส่วนใหญ่เป็นพวกคาวบอยนักธุรกิจ เช่น พ่อค้าวัว ที่ร่ำรวย และกลายเป็นที่ล้อเลียนของพวกคาวบอย เป็นพวกผู้ร้ายเจ้าเล่ห์ มากกว่าพระเอก
หมวก ปานามาแท้ๆ ทำจากใบอ่อนต้นปาล์มชื่อ คาร์ลูโดวิกา ปาล์มาตา(Carludovica Palmata) หรือเรียกทั่วไปอีกชื่อว่า จิปิจาปา (Jipijapa) รูปลักษณ์ของปาล์มนี้ดูได้ในรูปข้างล่าง
ถ้า คนไทยจะทำหมวกใบลานไปสู้เขา เราต้องค้นคว้าเรื่องสารพลาสติกที่นำมาเคลือบก่อนเอาไปถักหมวก และชนิดที่ใช้เคลือบหมวกที่ขึ้นรูปแล้ว เพื่อให้มันทนและเหนียวกว่าวัสดุธรรมชาติ เราอาจสู้หมวกชานตุงไม่ได้ แต่อาจสู้หมวกปานามาได้ เพราะมันทำจากพืชประเภทปาล์มเหมือนกัน ความเหนียวของเขาคงไม่ต่างจากใบลานมาก
< ย้อนกลับ | ถัดไป > |
---|